آیا درمان در بزرگسالان می تواند به همان میزان درمان در کودکان و نوجوانان موفقیت آمیز باشد؟
درمان ارتودنسی می تواند با همان سهولت که در کودکان انجام می شود در بزرگسالان نیز انجام شود.فشاری که از دستگاههای ارتودنسی به دندانها وارد می شود می تواند موجب جابجایی دندانها در بزرگسالان و کودکان بطور یکسان عملکرد داشته باشند، یعنی مکانیزم و بیوفیزیک حرکت دادن دندانها در سنهای مختلف متفاوت نمی باشد.البته در بزرگسالان که رشد استخوانی فکین متوقف شده شاید برای اصلاح بعضی از موارد نیاز به یک طرح درمان متفاوت باشد.
چه تفاوتهایی بین درمان بزرگسالان و کودکان وجود دارد؟
بدلیل اینکه رشد استخوانی در بزرگسالان پایان یافته و از دست رفتن دندانها بخاطر پوسیدگی و غیره و مشکلات لثه ای که باعث تحلیل استخوانهای بین دندانی می شود به مکرر و به مراتب بیشتر در بزرگسالان مشاهده می شود، ممکن است برای ایجاد یک لبخند سالم و ریبا همکاری پزشکان متخصص دیگر از قبیل متخصص لثه و کاشت دندان، متخصص پروتز، جراح فک و صورت، متخصص درمان ریشه و دندانپزشکان عمومی نیاز باشد.
درمان بزرگسالان به دلایل زیر می تواند از کودکان متفاوت باشد:
۱-عدم رشد فکین
۲-بیماریهای لثه ای و تحلیل استخوانهای بین دندانی
۳-امکان وجود دندانهای سایش یافته، از دست داده شده و یا صدمه خورده
۱-مشکلات فکی در کودکان را می توان با استفاده دستگاههای ارتودنسی که موجب تغییر و هدایت رشد فکین می شود درمان کرد ولی این مشکلات در بزرگسالان به خاطر عدم وجود رشد استخوانی ممکن است نیاز به جراحی فک توام با درمان ارتودنسی داشته باشد.
به طور مثال عقب بودن فک پایین نسبت به جایگاه ایده آل خود در ساختار صورت یک فرد می تواند اثر بسزایی در تناسب دندانها(bite) و هارمونی اجزای صورت داشته باشد.در بزرگسالان ارتودنسی به تنهایی نمی تواند باعث جابجایی فکی شود و بنابراین جراحی فک برای ایجاد هارمونی در صورت و تناسب ایده آل دندانی بین فکی الزامی می باشد.در این راستا اختلالات دیگر فکی در عرض و طول فکین در بزرگسالان با در نظر گرفتن میزان و شدت آن نیز نیاز به جراحی فکین دارند.
۲-به مرور زمان مشکلات و بیماریهای لثه ای در بزرگسالان بروز می کند.برای کنترل و درمان این گونه بیماریها بزرگسالان باید قبل، در حین و بعد از درمان ارتودنسی با همکاری دندانپزشک عمومی و متخصص لثه تحت درمان قرار بگریند.متاسفانه تحلیل استخوانهای بین دندانی که در اثر بیماریهای مزمن لثه ای بوجود می آید می تواند در حرکت دندانها و جهت حرکت دندانها نقش داشته باشد. در مواقعی که تحلیل استخوانها بیش از حد باشد درمان ارتودنسی امکان پذیر نیست.
دندانهای سایش یافته، صدمه دیده و یا از دست رفته در زیبایی لبخند و کارکرد دندانهای یک فرد تاثیر منفی بسزایی دارند.سایش تدریجی دندانها با افزایش سن می تواند باعث حرکت و جابجایی دندانها شود.دندانهای از دست رفته تدرجا باعث حرکت دندانهای مجاور و حتی دندانهای روبروی آنها در دیگر فک می شوند.این نوع حرکات خود به خود می تواند موجب مشکلات دندانی و لثه ای شوند.
آیا ارتودنسی می تواند مشکلات مفصلی فکی و یا دردهای عضلانی صورتی را درمان کند؟
بیشتر دردهای عضلانی در ناحیه گیجگاه و مفاصل فکی به خاطر فشردن روی هم دندانها بصورت ناخودآگاه در حین خواب و حتی در طول روز می باشد.این نوع عادات می تواند باعث تحلیل یا افت لثه ها، سایش دندانها و صدمه به مفاصل فکی شود و حتی موجب ایجاد درد مزمن و حاد در ناحیه صورت و گردن شود.دستگاههی متحرک مخصوص که به night-guard یا bite splintمعروف می باشند می توانند در تسکین درد و جلوگیری از سایش دندانها موثر باشند.
جراحات ناشی از ضربه در کودکی یا نوجوانی و صدمه به مفاصل فکی و دیسک آرتکولار داخل مفصل در صورت عدم درمان و مزمن شدن آنها تدرجا باعث تغییرات ساختاری در مفاصل فکی می شوند و ممکن است در بزرگسالی نیاز به جراحیهای وسیع و دشوار برای درمان داشته باشند.محدودیت در حرکت فک و جویدن، همراه با درد و حتی قفل شدن فک چه در حالت بسته یا باز دهان، انحراف فک به طرفین صورت و صداهای غیر طبیعی در حال جویدن یا باز و بسته کردن دهان نشانه مشکلات مزمن و حاد مفاصل فکی می باشند و حتما نیاز به بررسی و درصورت لزوم نیاز به درمان دارند.
آیا بعد از درمان دندانها برای همیشه ثابت خواهند شد؟
دندانها در طول عمر یک فرد به دلایل مختلف می توانند خود به خود حرکت کنند.عوامل این نوع جابجایی وسیع و در افراد متفاوت می باشد.از دلایل جابجایی دندانها به طور خود به خود می توان موارد زیر را نام برد:
۱-عادات نامطلوب از قبیل مکیدن انگشتان و جویدن ناخنها و زبان زدن
۲-عدم تعادل و هارمونی در فشاری که زبان از داخل دهان به سمت جلو و لبها از خارج به سمت داخل دهان ایجاد می کنند.
۳-عادات عصبی از قبیل دندان قروچه و فشردن دندانها به روی هم
۴-تحلیل تدریجی استخوانهای اطراف دندانی ناشی از بیماریهای لثه ای که موجب لقی دندانها می شود و در نتیجه باعث جابجایی دندانها می شود.
۵-عدم تناسب درست بین دندانی و فکی.در این نوع مواقع دندانها قدرت تحمل فشارهای متداول جویدن و غیره را نداشته و بنابراین از جایگاه خود تکان می خورند.
۶-از دست دادن دندانها که باعث ایجاد فضا بین دندانها شده و دندانهای مجاور و روبروی این فضاها می توانند به سمت این فضاها حرکت کنند.
۷-فشاری که دندانهای عقل نهفته و در حال رویش به دندانهای دیگر وارد می کنند.البته پژوهش و تحقیق در این زمینه امروزه نشانگر این هستند که شاید این عامل برخلاف آنچه در گذشته تصور می شد عامل بزرگی در جابجایی دندانها نباشد.
۸-اندازه غیر طبیعی زبان و فشاری که زبان به دندانها در حال بلعیدن و تکلم اعمال می کند.
۹-رشد غیر منتظره فکین که در اواخر تکامل رشد اسکلتی افراد دیده می شود.بطور مثال افرادی که اختلال در ترشح هورمونها که در ساختار و رشد استخوانها دخیل می باشند از قبیل ترشح زیاد هورمون رشد که در بیماری اکرومگالی(Acromegaly) مشاهده می شود.
۱۰-پروتزهای دندانی که دارای کیفیت و سازه متناسبی نمی باشند چه از نوع ثابت، چه متحرک. بنابراین دندانها می توانند در طول عمر افراد (چه کسانی که درمان ارتودنسی شده داشته اند چه خیر) جابجا شوند و تنها راه جلوگیری از این قبیل جابه جاییها استفاده از پلاکهای پایان درمان می باشد و در بعضی افراد استفاده از این پلاکها در کل طول عمر برای جلوگیری از تکان خوردن دندانها نیاز می باشد.